Van aardgas naar warmtenet: vergroten acceptatie bewoners
Wat beweegt bewoners van aardgas over te stappen op een warmtenet in hun wijk of waarom verzetten ze zich daar juist tegen? Het antwoord daarop is van groot belang voor beleid en aanpak door gemeenten, warmtebedrijven, woningcorporaties en bewonerscollectieven. Draagvlak is cruciaal om dit deel van de energietransitie te laten slagen. Kennisinstellingen KWR, Saxion en TNO bieden betrokken partijen in een recente studie bouwstenen om bewonersacceptatie te vergroten.
Download hier het rapport ‘Handelingsperspectieven voor het realiseren van bewonersacceptatie van collectieve warmtenetten’
In het rapport werken de onderzoekers drie niveaus van acceptatie uit. Daarnaast worden er subgroepen onderscheiden die elk weer eigen beweegredenen hebben. Er is onderscheid gemaakt naar onder meer huur of koop, leeftijdsgroepen, opleiding en de centrale waarden van bewoners, onder meer de mate waarin ze zijn begaan met klimaat en milieu. Het rapport biedt beleidsmakers houvast voor het bepalen van de juiste aanpak richting bewoners en geeft aanknopingspunten voor concrete acties.
De drie niveaus
Bij sociopolitieke acceptatie gaat het erom in hoeverre bewoners zich als burger al dan niet kunnen vinden in de maatschappelijke doelstellingen rond klimaatverandering en energietransitie.
Procesacceptatie betreft de acceptatie van de manier waarop bewoners, meestal door hun gemeente of woningcorporatie, worden benaderd over de plannen voor de aanleg van een warmtenet om de wijk aardgasvrij te maken.
Productacceptatie gaat over de bereidheid om het aardgas in de eigen woning te laten afkoppelen en een aansluiting te nemen op het warmtenet.
Ingrijpend
De afgelopen jaren zijn verschillende onderzoeken gedaan, binnen WarmingUP en door onder meer TNO, naar de beweegredenen van bewoners van het aardgas af te stappen en hoe bewonersparticipatie daaraan kan bijdragen. Bewoners draagvlak speelt een belangrijke rol, want technisch is er heel veel mogelijk. Het realiseren van aardgasvrije gemeenten staat of valt bij de acceptatie door bewoners. Afstappen van het vertrouwde aardgas en een nieuwe aansluiting krijgen op een warmtenet is voor elk huishouden een ingrijpende gebeurtenis. Reden temeer om in de huid van bewoners te kruipen om hen gerichter bij de transitie te betrekken.
Noodzaak uitleggen
De studie biedt professionals van de betrokken partijen concrete handelingsperspectieven. De onderzoekers adviseren actiever in te zetten op het uitleggen van de noodzaak afscheid te nemen van het aardgas. Het gaat dan om het goed kunnen vertalen van de landelijke doelstellingen rond klimaatverandering naar ieders persoonlijke situatie. Veel bewoners zijn sceptisch of halen er hun schouders over op. De voordelen van een duurzame warmtebron en het belang van de aanleg van een warmtenet moeten beter voor het voetlicht komen.
Nut en noodzaak van het verwarmen van woningen uit duurzame bron kan meer tot de verbeelding spreken door succesvolle voorbeelden uit de praktijk te laten zien. Bewoners uit de subgroep die veel waarde hechten aan natuur en milieu kunnen daarbij een rol spelen. Ook kan bijvoorbeeld solidariteit met de door aardbevingen getroffen Groningers bewoners motiveren. Verder kan de acceptatie worden vergroot door duidelijkheid te bieden over de verdeling van de kosten van deze transitie.
Acceptatie van het proces
Voor veel bewoners is een persoonlijke benadering en het vertrouwen dat zij hebben in de betrokken partijen belangrijk voor de manier waarop zij naar het proces voor aardgasvrij kijken. Deze benadering moet aansluiten bij de belevingswereld van de bewoner. Aan zowel gemeente, woningcorporatie als warmtebedrijf de taak hun boodschap goed af te stemmen op de individuele situatie van bewoners en een vertrouwensband op te bouwen.
Verder is ook de mogelijke rol van de bewoner in het proces van belang. Hoewel lang niet alle bewoners werkelijk een rol wensen in het buurtproces voor aardgasvrij, ervaren zij het hebben van de mogelijkheid als positief. Werken met bewoners die een straat of buurt vertegenwoordigen lijkt daarbij een goed middel.
Het onderzoek maakt onderscheid tussen huurders en eigenaren waar het gaat om hun betrokkenheid bij het proces. Bij huurders speelt vooral de mate van vertrouwen dat zij hebben in de betrokken partijen, terwijl eigenaren zich meer verdiepen in de materie en invloed willen op de keuze van de warmteleverancier.
Verschillen per subgroep
Bij nationale ambities is aardgasvrij nog ver van je bed, plannen van de gemeente komen al dichterbij, maar het daadwerkelijk aansluiten van de woning op een warmtenet is voor bewoners pas echt ingrijpend. Het rapport geeft dan ook aanbevelingen hen hierop voor te bereiden om de acceptatie op voorhand te vergroten. Gemiddeld genomen staan bewoners neutraal tegenover de overstap op een duurzame warmteaansluiting. Per subgroep of woningtype zijn er wel verschillen te benoemen voor de mate van acceptatie. Zo blijken huurders positiever dan eigenaren, evenals jongeren en hoger opgeleiden. Kosten, veiligheid en persoonlijke waarden en normen spelen hier in meer of mindere mate een rol.
Praktijkcases
Het rapport laat zien dat het vergroten van bewonersacceptatie van collectieve warmtenetten een complex proces is waarbij gemeenten, warmtebedrijven, woningcorporaties en bewonerscollectieven veel uiteenlopende factoren in ogenschouw moeten nemen. Om de handelingsperspectieven verder te concretiseren zullen deze op korte termijn getoetst en geëvalueerd worden in drie praktijkcases. Dat zal professionals bij de betrokken partijen meer handvatten opleveren om de overwegingen van bewoners integraal onderdeel te maken van hun projecten.
